Een e-mail met een prijskaartje – hoe oplichters geld aftroggelen bij diaconieën

23 april 2025

Een simpel mailtje op naam van een diaken kostte een kleine gemeente ruim 2000 euro. Hoe voorkom je dat je als diaconie wordt opgelicht? 

Op een zaterdag begin december 2024 ontvangt een diaken een e-mail met een verzoek: of hij die dag nog een rekening wil betalen voor een mevrouw die dringend hulp nodig heeft. De factuur volgt nog. 
De ontvanger, penningmeester van de diaconie van een kleine gemeente, is getroffen door de urgentie en betaalt. Als afzender staat duidelijk de naam van zijn medediaken – voorzitter van de diaconie – vermeld. Dat zal dus wel kloppen. 

Niet dus, zo blijkt als hij enkele dagen later bij de ambtsbroeder informeert of deze de factuur nog even wil sturen. De man weet van geen factuur. Het is al snel duidelijk: de diaconie is voor ruim 2000 euro opgelicht. Dat is een flinke strop voor de diaconie, en voor gemeenteleden voor wie het geld eigenlijk bestemd is. Intussen verwijt de penningmeester zich zijn argeloosheid. Hoe had hij deze situatie kunnen voorkomen? 

Regelmatig doelwit 

Hij had scherper moeten zijn, constateert de penningmeester achteraf. Jawel, de e-mail was écht verzonden op naam van de voorzitter van de diaconie, maar bij nader inzien bleek het e-mailadres niet te kloppen. En hij had zich niet moeten laten leiden door de urgentie. Hij bedenkt zich, vertelt hij telefonisch, bij een volgend verzoek nog wel een keer.  

Zo’n verzoek kan zomaar komen. Diaconieën en kerkvoogdijen blijken namelijk regelmatig het doelwit van oplichters. Eind november 2024, grofweg een week voordat de penningmeester 2000 euro overmaakte, berichtte het Reformatorisch Dagblad over een oplichtster die ruim 50 euro van de hervormde gemeente in Elspeet aftroggelt. Daarvoor, in de zomer van 2023, werden gemeenteleden van de Oude Kerk in Voorburg verleid om geld over te maken. Nog weer eerder viel een andere diaconie ten prooi aan een oplichter. 

De diaconie van de kleine gemeente geld had niet het enige slachtoffer van de oplichtster (ze blijkt een vrouw te zijn) kunnen zijn. Diezelfde zaterdagmiddag belt ze ook een predikant van een naburige hersteld hervormde gemeente om geld. De predikant vertrouwt het niet, breekt het gesprek af en waarschuwt de diaconie van zijn gemeente.  

De diaken doet na ontdekking van de fraude aangifte. Tegelijkertijd probeert hij het geldbedrag via de bank terug te krijgen. Dat is een langdurig traject met een onzekere afloop. Het geld terugstorten kan niet zomaar: dat doet een bank alleen als er sprake is van een fout. Maar de penningmeester heeft het geld zelf overgemaakt, en is dus ook zelf verantwoordelijk. 

Fraude voorkomen 

Wat kunnen diaconieën doen om te voorkomen dat ze door oplichters om de tuin worden geleid? 
Deze tips kunnen helpen. 

• Gebruik je gezond verstand 
  Diaconie is een werk van barmhartigheid, en het voelt onbarmhartig om iemand met een acute vraag te laten wachten. Maar ga niet overhaast te werk. Controleer of je de aanvrager kent of anders diens identiteit kunt achterhalen. Probeer de persoon te bellen of op diens adres te bezoeken. Zo krijg je ook gelijk de gelegenheid om te kijken of er méér hulp nodig is. 
• Controleer of het bericht en de link echt zijn 
  De gegevens van diaconieën zijn vaak gemakkelijk te achterhalen via internet. Oplichters die een beetje handig zijn, kunnen daardoor moeiteloos een ‘persoonlijk’ mailtje of sms’je sturen. Controleer daarom of de afzender zegt wie hij/zij is en of links kloppen. Dat doe je door gewoon even met de cursor op de afzender en link te gaan staan; je ziet dan of de gegevens overeenkomen. 
• Wijs een vaste contactpersoon aan voor hulpvragen 
  Niet iedereen binnen een diaconie kan alles weten. Stel daarom een vaste contactpersoon voor hulpvragen aan, zodat je over een ‘kennisbron’ beschikt binnen de diaconie. Die persoon kan de urgentie en noodzaak van verzoeken beoordelen en eventueel andere acties in gang zetten. 
• Handel nooit alleen 
  Veel organisaties hanteren het ‘vier ogen-principe’. Daarbij controleert een tweede persoon een aanvraag of rekening om fouten te voorkomen. Diaconieën kunnen dat principe ook gebruiken. Betaal een rekening bijvoorbeeld niet zonder dat een ambtsbroeder ook groen licht heeft gegeven. Twee zien immers meer dan één. 
• Fraude? Doe aangifte 
  Een oplichter heeft een probleem – en dus allereerst hulp nodig. Maar bedek je een geval van oplichting (misschien wel uit schaamte omdat je erin trapte), dan kan er geen recht gedaan worden, ziet de diaconie het geld misschien nooit meer terug én hebben banken minder mogelijkheden om actie te ondernemen. Bovendien kunnen oplichters dan hun pijlen op andere gemeenten richten. Aangifte doen is dus altijd een goed idee.

Handige links: 

• www.voorkomfraude.nl 
• www.veiligbankieren.nl 
• www.fraudehelpdesk.nl 

Foto door cottonbro studio