Arbowet en -voorschriften

Heeft uw gemeente medewerkers in loondienst (bijvoorbeeld een koster, pastoraal- of kerkelijk werker) dan geldt de Arbowet.
Dan is het wettelijke verplicht om (o.a.):
- een RI&E op te stellen (zie verder in dit hoofdstuk);
- een preventiemedewerker aan te stellen;
- bedrijfshulpverlening te organiseren;
- een basiscontract bij een Arbodienst af te sluiten;
- zie voor de verdere verplichtingen: https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/arbowetgeving

Heeft uw gemeente alleen vrijwilligers dan geldt sinds 1 januari 2007 de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) in beginsel niet meer volledig. Maar dan gelden nog steeds de Arbovoorschriften en de hierbij behorende verplichtingen.
Arbovoorschriften gelden bijvoorbeeld bij:
- werken op hoogte (boven de 2,5 meter of daaronder wanneer sprake is van valrisico). Bijvoorbeeld op een ladder, steiger of dak;
- grote fysieke belasting;
- risico op gehoorbeschadiging;
- werken met onveilige en niet deugdelijke arbeidsmiddelen;
- werken op een bouwplaats (denk hierbij ook aan vrijwilligers die helpen bij een kerk in aan- of verbouw!).
- werken in een zeer koude of hete omgeving.
-Zie verder: https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/vrijwilliger

Ook wanneer er sprake is van ernstige risico’s of kwetsbare groepen zijn de arbovoorschriften van toepassing. Denk hierbij aan zwangeren, jeugdigen (jonger dan 18 jaar) maar ook ouderen. Voor hen gelden zelfs aanvullende voorschriften boven de algemene bepalingen voor vrijwilligers.

Arboverplichtingen zijn o.a.:
- Het opstellen en uitvoeren van een RI&E (zie verderop in dit hoofdstuk)
- Voorkómen van ongevallen met gevaarlijke stoffen.
- Gevaren voor gezondheid bij de bron aanpakken.
- Voorlichting en onderricht over gevaarlijke situaties, en hoe die te voorkomen.
- Het direct melden van ernstige ongevallen aan de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA). Ernstige ongevallen zijn; als het slachtoffer wordt opgenomen in het ziekenhuis; wanneer er sprake is van blijvend letsel; als het slachtoffer overleden is aan de gevolgen van het ongeval. https://www.nlarbeidsinspectie.nl/onderwerpen/melden.
(Ook dient er een registratie van (bijna)ongevallen bijgehouden te worden. Dat is een lijst waarin alle ongevallen staan waardoor een slachtoffer langer dan drie dagen uitvalt. https://www.nlarbeidsinspectie.nl/onderwerpen/arbeidsongevallen ).
- De verantwoordelijkheid voor veiligheid van derden op het terrein of in het gebouw van de organisatie.
- Een aantal verplichtingen voor werknemers (en ook vrijwilligers), zoals het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen.

In deze gevallen moet een organisatie voorzien in beschermings- of hulpmiddelen. Bijvoorbeeld leuningen of vangnetten, een steekwagentje of gehoorbescherming. Beschermende kleding. En vanzelf zorgen voor goede en duidelijke werkinstructies en veiligheidsvoorschriften!

De Arbovoorschriften zullen voor vrijwel alle kerkelijke gemeenten gelden. Denk hierbij aan de kosterstaken, schoonmaakwerkzaamheden, onderhoudswerkzaamheden en aan het tuinonderhuid. Daarnaast kan er in sommige situaties sprake zijn van een ‘grijs’ gebied. Neem dan het ‘zekere voor het onzekere’.
De wet verlangt van een werkverschaffer dat hij zodanige maatregelen treft en aanwijzingen (gedragsregels) verstrekt als in redelijkheid nodig is om te voorkomen dat een vrijwilliger bij het uitoefenen van zijn/haar werkzaamheden schade lijdt. Aan de zorgplicht worden dus hoge eisen gesteld. En er wordt niet snel aangenomen dat aan de zorgplicht is voldaan.

Bovendien heeft op 15 december 2017 de Hoge Raad een uitspraak gedaan in een zaak waarbij een vrijwilliger van een kerk letselschade opliep. De Hoge Raad oordeelde dat de kerk hierbij op dezelfde manier aansprakelijk is als wanneer de vrijwilliger een dienstbetrekking had.

Zorg daarom voor duidelijke gedragsregels, (veiligheids)voorschriften, aanwijzingen en werkinstructies, en stel die beschikbaar aan de vrijwilligers en/of medewerkers.

En het is zeer belangrijk om altijd de risico’s in kaart te brengen en te beoordelen. U bent vanuit uw zorgplicht verantwoordelijk en aansprakelijk voor veilige en gezonde werkomstandigheden. Ook voor die van de vrijwilligers!

De kerk hoort een veilige werkplek te zijn voor medewerkers en vrijwilligers. En er zijn voldoende hulpmiddel om de risico’s in kaart te brengen. Stel daarom altijd een RI&E op, dit is ook een wettelijk plicht!

Risico- Inventarisatie & - Evaluatie (RI&E)
Maak voor het in kaart brengen van de risico’s gebruik van de Risico- Inventarisatie & - Evaluatie (RI&E).

Met de RI&E kan het College van Kerkvoogden gestructureerd de risico’s aanpakken om zo de kans op arbeid gerelateerde gezondheidsklachten en ongevallen tot een minimum te beperken.

De RI&E bestaat uit een inventarisatie van de aanwezige gevaren. Een evaluatie en prioritering van de risico’s en vaststelling welke maatregelen genomen zullen worden (plan van aanpak).

Wanneer een organisatie/onderneming meer dan 25 werknemers in dienst heeft dan moet de RI&E getoetst worden door een arbodeskundige. Een model Risico- Inventarisatie & - Evaluatie is te downloaden vanaf de website van de HHK.

Het is belangrijk om alle mogelijke risico’s die medewerkers en vrijwilligers lopen goed in kaart te krijgen en hiervoor preventieve maatregelen te treffen. Beschikbare documenten zijn te downloaden via de website van de HHK.
Veel gestelde vragen over de RI&E zijn ook te vinden op de website: https://www.rie.nl/veelgestelde-vragen

Arbodienst
Per 1 juli 2017 is de nieuwe Arbowet van kracht. Dit heeft mogelijk consequenties voor gemeenten die op basis van een arbeidsovereenkomst een kerkelijk werker of kerkelijke functionaris (bv. koster) in loondienst hebben. De belangrijkste wijziging is dat het vanaf 1 juli 2017 verplicht is om een basiscontract bij een arbodienst af te sluiten.

Preventiemedewerker
Wanneer er sprake is van medewerkers in loondienst dan is het verplicht een preventiemedewerker aan te stellen. Dit kan iemand zijn vanuit de eigen organisatie die niet gediplomeerd hoeft te zijn, maar deze persoon moet wel over voldoende kennis beschikken om een RI&E en een plan van aanpak op te kunnen stellen. De taken van de preventiemedewerker zijn:
- Het ondersteunen van de werkgever om optimale arbeidsomstandigheden te realiseren. Dit gebeurt via de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E).
- Het adviseren en nauw samenwerken met de arbodeskundigen en de ondernemingsraad (OR) of personeelsvertegenwoordiging over de te nemen maatregelen voor een goed arbeidsomstandighedenbeleid.
- Het (mede) uitvoeren van arbo-maatregelen.

Een belangrijk aandachtspunt is de aansprakelijkheid. Wanneer bij een ongeval blijkt dat adequate voorzorgsmaatregelen achterwege zijn gebleven, dan kan de kerkelijke gemeente hiervoor (financieel) aansprakelijk worden gesteld. Preventie dient daarom een dubbel belang!

Neem met betrekking tot bovenstaande onderwerpen ook kennis van de informatie die te vinden is op deze websites:
www.arboportaal.nl
www.arbeidsinspectie.nl
www.rie.nl (op deze site is een digitale Ri&E voor vrijwilligersorganisaties beschikbaar).
www.inpreventie.nl/ (Kennisplatform voor preventiemedewerkers)
www.vrijwilligerswerk.nl